نارسایی قلب + انواع نارسایی قلبی

اگر پزشک به شما یا عزیزانتان گفته که دچار «نارسایی قلبی» هستید، نگران نشوید. این اصطلاح به این معنی نیست که قلب شما از کار افتاده یا متوقف شده است؛ بلکه یعنی قلب نمی‌تواند با قدرتی که بدن نیاز دارد، خون را پمپ کند. با مدیریت درست و تغییرات ساده و ویزیت دوره ای توسط بهترین دکتر قلب و عروق بسیاری از افراد سال‌ها زندگی باکیفیتی را تجربه می‌کنند.

نارسایی قلبی دقیقاً چیست؟

قلب را مثل یک پمپ آب تصور کنید که وظیفه دارد خون را به تمام طبقات یک ساختمان (اعضای بدن) برساند. وقتی این پمپ ضعیف می‌شود یا دیواره‌هایش سفت می‌شوند، خون به خوبی جریان پیدا نمی‌کند. در نتیجه، خون در پشت پمپ (در ریه‌ها یا پاها) جمع می‌شود و باعث ورم یا تنگی نفس می‌گردد.

انواع نارسایی قلبی که باید بشناسید

پزشکان معمولاً نارسایی را بر اساس اینکه کدام سمت قلب درگیر است یا مشکل در کدام مرحله ضربان است، دسته‌بندی می‌کنند:

1. نارسایی سمت چپ: شایع‌ترین نوع است. چون بطن چپ مسئول فرستادن خون به کل بدن است، وقتی ضعیف شود، مایعات در ریه‌ها جمع شده و باعث تنگی نفس می‌شود.
2. نارسایی سمت راست: معمولاً بعد از نارسایی سمت چپ اتفاق می‌افتد. در این حالت خون در سیاهرگ‌ها پس می‌زند و باعث ورم در مچ پا، ساق پا و شکم می‌شود.
3. نارسایی انقباضی (سیستولیک): عضله قلب ضعیف و شل شده و نمی‌تواند خون را با فشار بیرون بفرستد.
4. نارسایی استراحتی (دیاستولیک): عضله قلب سفت شده و نمی‌تواند به خوبی باز شود تا از خون پر شود.

چرا دچار نارسایی قلبی می‌شویم؟

نارسایی قلبی معمولاً به تنهایی به وجود نمی‌آید، بلکه نتیجه بیماری‌های دیگر و مشکلات قلبی دیگر است که به مرور به قلب فشار آورده‌اند:

• فشار خون بالا: قلب مجبور است برای مقابله با فشار زیاد رگ‌ها، سخت‌تر کار کند و خسته می‌شود.
• گرفتگی رگ‌های قلب (سکته): وقتی خون به خودِ عضله قلب نرسد، بخشی از عضله از بین می‌رود و قدرت پمپ کم می‌شود.
• دیابت: قند خون بالا به مرور به بافت قلب آسیب می‌زند.
• مشکلات دریچه‌ای: اگر دریچه‌های قلب خوب باز و بسته نشوند، به قلب فشار مضاعف می‌آید.

پزشک چگونه متوجه بیماری نارسایی قلبی می‌شود؟

تشخیص نارسایی قلبی اصلاً ترسناک نیست و با چند تست ساده انجام می‌شود:

• نوار قلب (ECG): برای چک کردن ریتم ضربان.
• اکوکاردیوگرافی (Eco): مهم‌ترین ابزار تشخیص که مثل سونوگرافی است و قدرت پمپ قلب (عدد EF) را نشان می‌دهد.
• آزمایش خون (NT-proBNP): یک فاکتور خاص در خون که نشان می‌دهد چقدر به قلب فشار می‌آید.
• عکس قفسه سینه: برای دیدن اینکه آیا قلب بزرگ شده یا ریه‌ها آب آورده‌اند یا خیر.

جدول راهنمای علائم و اقدامات لازم نارسایی قلبی

در این جدول یاد می‌گیرید چه زمانی علائم شما طبیعی است و چه زمانی باید سریعاً با پزشک تماس بگیرید:

درمان نارسایی قلبی + چگونه با نارسایی قلبی زندگی کنیم؟

هدف از درمان، طول عمر بیشتر و احساس راحتی است. درمان معمولاً شامل سه بخش است:

۱. داروهای حیاتی: پزشک ممکن است داروهایی برای دفع آب اضافی (قرص‌های ادرارآور)، داروهایی برای کاهش فشار بر قلب و داروهایی برای تقویت ضربان تجویز کند. بسیار مهم است که حتی اگر حالتان خوب است، دارو را قطع نکنید.

۲. تغییرات سبک زندگی:

کاهش نمک: نمک باعث جمع شدن آب در بدن و فشار به قلب می‌شود.

کنترل وزن: هر روز صبح خود را وزن کنید. افزایش ناگهانی وزن نشانه جمع شدن آب است، نه چربی!

پیاده‌روی سبک: فعالیت بدنی زیر نظر پزشک به تقویت قلب کمک می‌کند.

۳. روش‌های پیشرفته: اگر دارو کافی نباشد، پزشک ممکن است استفاده از باتری قلب (Pacemaker) یا جراحی دریچه را توصیه کند.

اهمیت پایش روزانه در منزل (خودمراقبتی)

یکی از کلیدی‌ترین ابزارها برای جلوگیری از بستری شدن در بیمارستان، داشتن یک دفترچه یادداشت روزانه است. بیماران موفق کسانی هستند که هر روز صبح بعد از بیدار شدن و قبل از خوردن صبحانه، خود را وزن کرده و فشار خونشان را اندازه‌گیری می‌کنند. اگر متوجه شدید که در عرض دو روز بیش از یک تا یک‌ونیم کیلوگرم به وزنتان اضافه شده، این لزوماً چربی نیست، بلکه تجمع مایعات است که زنگ خطری برای قلب محسوب می‌شود. در چنین شرایطی، هماهنگی سریع با پزشک برای تنظیم دوز داروهای ادرارآور می‌تواند از یک بحران جدی و تنگی نفس شدید جلوگیری کند.

نقش حمایت عاطفی و سلامت روان

زندگی با یک بیماری مزمن مثل نارسایی قلبی ممکن است گاهی باعث احساس خستگی، اضطراب یا حتی افسردگی شود. باید بدانید که این احساسات کاملاً طبیعی هستند و جالب است بدانید که سلامت روان مستقیماً بر سلامت قلب اثر می‌گذارد؛ استرس مداوم باعث ترشح هورمون‌هایی می‌شود که کار قلب را سخت‌تر می‌کنند. صحبت با اعضای خانواده، شرکت در گروه‌های حمایتی بیماران و یا مشورت با یک مشاور می‌تواند بار روانی بیماری را کاهش دهد. وقتی ذهن شما آرام باشد، بدن شما هم بهتر به درمان‌های دارویی پاسخ می‌دهد.

مدیریت تغذیه و مکمل‌ها زیر نظر متخصص و بهترین دکتر متخصص قلب و عروق

بسیاری از بیماران به دنبال میان‌برهایی مثل مصرف خودسرانه مکمل‌ها یا داروهای گیاهی هستند، اما در نارسایی قلبی، این کار می‌تواند خطرناک باشد. برای مثال، برخی گیاهان دارویی ممکن است با داروهای رقیق‌کننده خون یا داروهای فشار خون تداخل ایجاد کنند. بهترین استراتژی تغذیه‌ای، تمرکز بر مصرف سبزیجات تازه، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب مانند ماهی است. همچنین، تقسیم وعده‌های غذایی به ۵ یا ۶ وعده کوچک به جای ۳ وعده بزرگ، مانع از فشار معده به دیافراگم و کاهش تنگی نفس بعد از غذا خوردن می‌شود.

۵ سوال متداول بیماران نارسایی قلبی

1. آیا نارسایی قلبی درمان قطعی دارد؟
   در بسیاری از موارد نارسایی قلبی یک بیماری مزمن است (مثل دیابت)، اما با داروهای جدید، قلب می‌تواند تا حد زیادی بازسازی و تقویت شود.
2. عدد EF در آزمایش اکو به چه معناست؟
   این عدد نشان‌دهنده قدرت پمپ قلب است. عدد نرمال معمولاً بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است. اگر این عدد پایین باشد، یعنی نیاز به مراقبت دارویی بیشتری دارید.
3. آیا می‌توانم با نارسایی قلبی سفر کنم؟
   بله، اکثر بیماران می‌توانند سفر کنند، اما قبل از سفرهای طولانی یا پرواز، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و داروهایتان را همراه داشته باشید.
4. چه مقدار آب در روز مجاز است؟
   در نارسایی‌های پیشرفته، پزشک محدودیت مصرف مایعات (مثلاً کمتر از ۱.۵ لیتر در روز) را توصیه می‌کند تا قلب سنگین نشود.
5.  آیا استرس برای من خطرناک است؟
   استرس باعث بالا رفتن ضربان قلب و فشار خون می‌شود که برای قلب ضعیف خسته‌کننده است. یادگیری روش‌های آرامش‌بخش بسیار کمک‌کننده است.